Horyzontalne zasady równościowe – Kredyt ekologiczny (FENG).

Zasada równości szans i niedyskryminacji

Zasada równości szans i niedyskryminacji, stosowana w projektach wspieranych z Funduszy Europejskich, wynika z „Wytycznych dotyczących realizacji zasad równościowych w ramach funduszy unijnych na lata 2021–2027”. Jej głównym założeniem jest zapewnienie wszystkim osobom jednakowego dostępu do produktów, usług oraz technologii powstałych w wyniku realizacji projektów finansowanych ze środków unijnych, bez względu na przynależność do określonej grupy społecznej czy cechy prawnie chronione. Warto podkreślić, że samo unikanie działań o charakterze dyskryminacyjnym może nie wystarczyć, gdyż nierówności często wynikają z utartych schematów myślowych i nieuświadomionych uprzedzeń.

W ramach Programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) możliwe jest, że część produktów, usług bądź technologii wytwarzanych w projektach będzie neutralna wobec zasady równości i niedyskryminacji. Jednakże obowiązek jej przestrzegania jest bezwzględny w zakresie zarządzania zespołem projektowym.

Zasada równości kobiet i mężczyzn

Zasada ta polega na zapewnieniu kobietom i mężczyznom takich samych szans w dostępie do praw, obowiązków oraz zasobów zarówno w życiu społecznym, jak i gospodarczym oraz zawodowym. Kluczowym jej elementem jest przeciwdziałanie wszelkim przejawom dyskryminacji i eliminowanie stereotypów związanych z płcią. Równość płci nie oznacza konieczności osiągnięcia identycznego udziału kobiet i mężczyzn w każdej dziedzinie, lecz stworzenie równych warunków w zakresie rekrutacji, możliwości awansu, dostępu do edukacji, wynagrodzeń czy innych dostępnych zasobów.

W projektach realizowanych w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki przestrzeganie tej zasady odgrywa istotną rolę, ponieważ umożliwia pełne wykorzystanie potencjału rynku pracy, co z kolei przekłada się na wzrost innowacyjności i konkurencyjności firm oraz całej gospodarki.

Karta praw podstawowych

Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej stanowi fundamentalny akt prawny gwarantujący ochronę praw i wolności każdej osoby przebywającej na obszarze Unii Europejskiej. Dokument ten obejmuje szeroki katalog praw, w tym prawo do godności, wolności, równości, solidarności, ochrony zdrowia, edukacji, zatrudnienia oraz dostępu do wymiaru sprawiedliwości. Zawiera także zapisy dotyczące praw obywatelskich, zapewniających jednostce ochronę przed ewentualnymi nadużyciami ze strony państwa oraz instytucji publicznych.

Postanowienia Karty muszą być respektowane zarówno przez instytucje unijne, jak i państwa członkowskie podczas stanowienia prawa oraz w trakcie realizacji projektów współfinansowanych ze środków UE. Dotyczy to zwłaszcza zagadnień związanych z równością szans, zakazem dyskryminacji, wolnością wypowiedzi, prawem do prywatności czy ochroną danych osobowych.

Podmioty ubiegające się o wsparcie z funduszy unijnych, jak również beneficjenci oraz instytucje odpowiedzialne za wdrażanie programów, zobowiązane są do przestrzegania zasad wynikających z Karty Praw Podstawowych na każdym etapie realizacji projektów — od momentu ich przygotowania, przez wdrażanie, aż po rozliczanie i kontrolę.

Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych

Konwencja o prawach osób z niepełnosprawnościami jest istotnym dokumentem międzynarodowym, którego celem jest zagwarantowanie osobom z niepełnosprawnościami pełnego i równoprawnego dostępu do wszystkich praw człowieka oraz podstawowych wolności. Polska, ratyfikując Konwencję w 2012 roku, zobowiązała się do jej realizacji w różnych sferach życia społecznego, takich jak edukacja, rynek pracy, przestrzeń publiczna, usługi czy informacja.

Dokument ten podkreśla prawo osób z niepełnosprawnościami do prowadzenia samodzielnego, niezależnego życia. Państwa, które zobowiązały się do przestrzegania postanowień Konwencji, powinny aktywnie likwidować wszelkie bariery – zarówno architektoniczne, jak i cyfrowe czy społeczne – które utrudniają im codzienne funkcjonowanie.

W projektach realizowanych w ramach Programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki szczególne znaczenie przypisuje się dostępności – zarówno infrastruktury, jak i produktów, usług oraz technologii – tak, aby mogły z nich korzystać osoby o różnych potrzebach i stopniu sprawności. Równie ważne jest budowanie świadomości społecznej dotyczącej praw osób z niepełnosprawnościami oraz przełamywanie negatywnych stereotypów i uprzedzeń wobec tej grupy społecznej.

Działanie 3.1 Kredyt ekologiczny

Kredyt Ekologiczny to produkt wspierający przedsiębiorców w zwiększeniu efektywności energetycznej w prowadzonej działalności, wykorzystujący komponent bezzwrotnej dotacji (premii ekologicznej) z Banku Gospodarstwa Krajowego przeznaczonej na spłatę części kapitału kredytu zaciągniętego w banku. W ramach wykorzystania kredytu można dokonać: modernizacji infrastruktury w przedsiębiorstwach (głównie nieruchomości poprzez jej termomodernizację), wdrożenia nowych lub ulepszonych produktów lub usług w powiązaniu ze zmianą procesów umożliwiających znaczącą redukcję zużycia energii (np. elektrycznej, gazowej) w danym przedsiębiorstwie (procesy) lub u odbiorcy końcowego (produkty, usługi). Warunkiem uzyskania kredytu ekologicznego jest posiadanie przez przedsiębiorcę odpowiedniej zdolności kredytowej oraz realizacja inwestycji prowadzącej do zmniejszenia zużycia energii pierwotnej o co najmniej 30%.

Na co warto zwrócić uwagę przy realizacji projektu w ramach kredytu ekologicznego?

Przy realizacji projektu w ramach kredytu ekologicznego warto pamiętać nie tylko o aspektach związanych z efektywnością energetyczną, ale także o włączeniu zasad równości szans i niedyskryminacji. Istotne jest, aby już na etapie planowania inwestycji uwzględnić rozwiązania wspierające różnorodność w miejscu pracy. Przedsiębiorstwo może wdrożyć przejrzyste zasady równego dostępu do zatrudnienia dla przedstawicieli różnych grup społecznych, w tym osób z niepełnosprawnościami, seniorów czy osób należących do mniejszości etnicznych i kulturowych. Polityka równego traktowania powinna obejmować zarówno rekrutację, jak i możliwości rozwoju zawodowego oraz awansu.

Kolejnym elementem o który warto zadbać jest dostosowanie modernizowanej infrastruktury do potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami. Przykładem takich działań może być montaż wind, budowa podjazdów, odpowiednie zaprojektowanie łazienek, a także zapewnienie stanowisk pracy przystosowanych do użytkowania przez osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich czy z innymi trudnościami ruchowymi.

Warto również rozważyć wprowadzenie elastycznych form organizacji pracy, takich jak ruchomy czas pracy czy możliwość pracy zdalnej. Rozwiązania tego typu sprzyjają lepszemu godzeniu obowiązków zawodowych z prywatnymi, co może być szczególnie istotne dla pracowników z niepełnosprawnościami lub osób mających dodatkowe obowiązki opiekuńcze.

Dostępność a prace związane z termomodernizacją

Prace związane z poprawą efektywności energetycznej obiektów, w tym termomodernizacja, mogą niekiedy w niezamierzony sposób utrudniać dostęp do budynków, szczególnie dla osób z niepełnosprawnościami. Z tego powodu ważne jest, aby na każdym etapie realizacji projektu dokładnie monitorować, czy w wyniku wprowadzanych zmian nie została ograniczona dostępność obiektu.

O czym należy pamiętać?

Inwestycje polegające na ociepleniu budynków czy modernizacji systemów energetycznych mają kluczowe znaczenie dla ochrony środowiska i ograniczania zużycia energii. Warto jednak pamiętać, że niewłaściwe zaplanowanie tych prac może prowadzić do trudności dla osób z niepełnosprawnościami. Do najczęstszych problemów należą:

• Tymczasowe utrudnienia w dostępie do obiektu – prowadzone roboty mogą wiązać się z czasowym zamknięciem wejść, wind lub korytarzy, co znacząco ograniczy dostępność dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. Brak zastępczych rozwiązań, takich jak mobilne podjazdy, może dodatkowo pogłębić ten problem.
• Zmiany w układzie przestrzeni – reorganizacja pomieszczeń lub nowe elementy (np. dodatkowe warstwy izolacji) mogą stanowić przeszkody dla osób niewidomych lub słabowidzących, które są przyzwyczajone do dotychczasowego rozkładu przestrzeni.
• Utrudniony dostęp do informacji – brak jasnych i dostępnych komunikatów o przebiegu prac, planowanych zamknięciach czy alternatywnych trasach może być barierą dla osób z niepełnosprawnościami sensorycznymi. Informacje powinny być przekazywane również w formatach alternatywnych – np. w języku migowym, wersji w brajlu lub w formie dostępnej cyfrowo.
• Zagrożenia dla bezpieczeństwa – nieprawidłowe oznakowanie stref robót, nagłe zmiany w otoczeniu, hałas czy zapylenie mogą stwarzać dodatkowe ryzyko dla osób z różnymi ograniczeniami funkcjonalnymi.
• Długoterminowe utrudnienia techniczne – nowoczesne instalacje, takie jak systemy ogrzewania czy klimatyzacji, jeśli nie zostaną zaprojektowane z uwzględnieniem potrzeb osób z niepełnosprawnościami, mogą być trudne w obsłudze. Brak wcześniejszych konsultacji z użytkownikami o szczególnych potrzebach może spowodować, że wdrożone rozwiązania nie będą dla nich w pełni funkcjonalne.

Kompleksowe podejście do kwestii dostępności na etapie planowania inwestycji może pozwolić uniknąć sytuacji, w których nowoczesna infrastruktura stanie się nieprzyjazna dla części użytkowników.

Czy budynek po termomodernizacji będzie bardziej przyjazny dla osób z niepełnosprawnościami?

W wyniku realizacji prac termomodernizacyjnych mogą ulec zmianie niektóre istotne cechy budynku, mające wpływ na jego dostępność.

Przykładem jest ocieplanie ścian budynku, które często wiąże się z nakładaniem dodatkowych warstw izolacyjnych. Powiększenie grubości ścian może prowadzić do zmniejszenia szerokości otworów drzwiowych czy korytarzy, które już wcześniej mogły być wąskie. Zmniejszenie tych przejść może uniemożliwić lub znacząco utrudnić korzystanie z budynku osobom poruszającym się na wózkach inwalidzkich.

Jeżeli planowane zmiany nie zostaną odpowiednio dostosowane do potrzeb osób z różnymi niepełnosprawnościami – na przykład poprzez brak ramp, właściwego oznakowania czy innych rozwiązań ułatwiających poruszanie się – obiekt może przestać spełniać wymagania związane z bezpieczeństwem oraz dostępnością dla wszystkich użytkowników.

Podsumowanie

Realizacja projektów w ramach kredytu ekologicznego, wymaga nie tylko dbałości o cele środowiskowe i techniczne, ale także o przestrzeganie zasad równości szans, niedyskryminacji i dostępności. Na każdym etapie – od planowania, przez realizację, aż po eksploatację rezultatów inwestycji – konieczne jest uwzględnienie potrzeb różnych grup społecznych, w tym osób z niepełnosprawnościami, kobiet i mężczyzn, osób starszych czy przedstawicieli mniejszości.

Świadome podejście do tych kwestii zwiększa trwałość i użyteczność efektów projektu, a także wpływa pozytywnie na wizerunek przedsiębiorstwa jako organizacji odpowiedzialnej społecznie i zorientowanej na potrzeby wszystkich obywateli.