Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) - Przewodnik dla polskiego przedsiębiorcy

Czym jest CBAM?

CBAM został wprowadzony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 r. Mechanizm ten jest ściśle powiązany z unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) i stanowi jeden z kluczowych elementów pakietu "Fit for 55", mającego na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych w UE o co najmniej 55% do 2030 roku.

Kogo dotyczy CBAM?

CBAM obejmuje importerów określonych towarów wysokoemisyjnych do Unii Europejskiej. Na początkowym etapie mechanizm dotyczy następujących sektorów:

• cement,
• żelazo i stal,
• aluminium,
• nawozy,
• energia elektryczna,
• wodór.

W przyszłości zakres CBAM może zostać rozszerzony na inne sektory.

Harmonogram wdrażania CBAM

Wdrażanie CBAM podzielone jest na dwa główne etapy:

1. Okres przejściowy: od 1 października 2023 r. do 31 grudnia 2025 r.
   W tym czasie importerzy są zobowiązani do kwartalnego raportowania emisji wbudowanych w importowane towary objęte CBAM. Nie wiąże się to jeszcze z żadnymi opłatami, ale ma na celu przygotowanie firm do pełnego wdrożenia mechanizmu.
2. Pełne wdrożenie: od 1 stycznia 2026
   Od 2026 roku importerzy będą musieli nie tylko raportować emisje, ale także nabywać i umarzać certyfikaty CBAM odpowiadające emisjom związanym z importowanymi towarami.

Obowiązki importerów w okresie przejściowym

1. Identyfikacja towarów objętych CBAM
   Pierwszym krokiem dla importerów jest sprawdzenie, czy importowane przez nich towary podlegają mechanizmowi CBAM. Należy porównać kody CN (Nomenklatury Scalonej) importowanych towarów z listą zawartą w załączniku I do rozporządzenia 2023/956.
2. Rejestracja w systemie CBAM
   Aby móc składać sprawozdania CBAM, importerzy muszą uzyskać dostęp do rejestru przejściowego CBAM. W tym celu należy:
   1. posiadać konto na Platformie Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC)
   2. uzyskać rozszerzone uprawnienie C31 "Dostęp do rejestru CBAM" na platformie PUESC
   3. zalogować się do rejestru przejściowego CBAM na portalu Komisji Europejskiej
3. Gromadzenie danych o emisjach
   Importerzy muszą zbierać informacje o emisjach wbudowanych w importowane towary. Obejmuje to:
   1. emisje bezpośrednie związane z produkcją towarów
   2. emisje pośrednie związane z produkcją energii elektrycznej zużywanej do wytworzenia towarów.
      Dane te powinny pochodzić od producentów z krajów trzecich. Jeśli uzyskanie rzeczywistych danych nie jest możliwe, można skorzystać z wartości domyślnych publikowanych przez Komisję Europejską. 
4. Składanie kwartalnych sprawozdań CBAM
   Importerzy są zobowiązani do składania kwartalnych sprawozdań CBAM za pośrednictwem rejestru przejściowego. Sprawozdania te muszą zawierać:
   1. całkowitą ilość każdego rodzaju towarów importowanych w danym kwartale
   2. całkowite emisje wbudowane (bezpośrednie i pośrednie) dla każdego rodzaju towarów
   3. opłaty za emisje CO₂ poniesione w kraju pochodzenia towarów (jeśli dotyczy)
   Terminy składania sprawozdań:
   
   • za IV kwartał 2024: do 31 stycznia 2025
   • za I kwartał 2025: do 30 kwietnia 2025
   • za II kwartał 2025: do 31 lipca 2025
   • za III kwartał 2025: do 31 października 2025
   • za IV kwartał 2025: do 31 stycznia 2026. 

Przygotowania do pełnego wdrożenia CBAM

Aby przygotować się do pełnego wdrożenia CBAM od 2026 roku, przedsiębiorcy powinni:

1. przeanalizować łańcuchy dostaw pod kątem towarów objętych CBAM
2. nawiązać współpracę z dostawcami w celu uzyskania dokładnych danych o emisjach
3. rozważyć alternatywne źródła dostaw o niższej emisyjności
4. przygotować systemy IT do gromadzenia i raportowania danych o emisjach
5. przeszkolić personel w zakresie nowych obowiązków związanych z CBAM
6. oszacować potencjalny wpływ finansowy CBAM na działalność firmy